W związku z zapowiedziami rządu dotyczącymi zmian w prawie podatkowym wiele osób tworzących utwory w ostatnim okresie zastanawia się, jaką przyjąć formę współpracy ze swoimi kontrahentami. B2B? Umowa o pracę? Inne? Na pewno jednym z czynników wpływających na decyzję o rodzaju współpracy są podatki, ale oprócz tego istotne są również konsekwencje, jakie powoduje zawarcie przez twórcę związku małżeńskiego względem poszczególnych składników jego majątku.
Ustawowa wspólność małżeńska
Zacznijmy od klasycznego zagadnienia, czyli kto ma prawo czerpać korzyści z praw autorskich w małżeństwie? Zakładamy sytuację, w której małżonkowie pozostają w ustroju wspólności ustawowej małżeńskiej, niemodyfikowanej żadną umową. Przede wszystkim, musimy dokonać pewnego rozróżnienia. Majątkowe prawa autorskie a pożytki, które przynoszą, to dwie różne rzeczy. Te pierwsze wchodzą zawsze w skład majątku osobistego małżonka-twórcy w trakcie trwania związku małżeńskiego, natomiast dochody pochodzące z tych praw – do majątku wspólnego małżonków. Jesteś w związku małżeńskim i opracowałeś plug-in do Wordpressa, na którego udzielasz licencji. Uzyskane z tego tytułu kwoty odkładasz na konto. Po jakimś czasie odkrywasz, że małżonek używa spacji zamiast tabów (albo odwrotnie) i rozwodzisz się. Pieniądze, które uzbierałeś (dochody z wykorzystywania twoich praw), jako składnik waszego majątku wspólnego, będą podlegały podziałowi pomiędzy ciebie a małżonka. Po rozwodzie jednak dalsze dochody będą należały tylko do ciebie. Wynika to z tego, że wraz z rozwodem ustaje wspólność majątkowa małżeńska.
Same majątkowe prawa autorskie do utworu w takiej sytuacji nie podlegają podziałowi i przysługują tylko tobie. Najważniejszą konsekwencją tego jest, że dochody ze zbycia majątkowych praw autorskich stanowią część twojego majątku osobistego. Wielu z was pracując na kontraktach B2B, u których podstawy leży cykliczne przenoszenie majątkowych praw autorskich (w całości albo udziałów). Uzyskane w ten sposób wynagrodzenie będzie należało do majątku osobistego twórcy, a zatem w przypadku rozwodu, kwoty te nie będą podlegały podziałowi.
Pamiętaj, że dochody z tytułu eksploatacji twoich praw autorskich do to co innego niż dochody związane z całkowitym ich zbyciem (przeniesieniem autorskich praw majątkowych na inny podmiot). Nie wszystkie te dochody będą podlegały podziałowi podczas rozwodu. Jeśli trzymasz wszystkie pieniądze na jednym koncie, zbieraj umowy, które na wypadek rozwodu pozwolą ci udowodnić, ile zarobiłeś ze sprzedaży praw, a ile z udzielenia licencji.
UWAGA! Jeśli pracujesz na podstawie umowy o pracę i tworzysz programy komputerowe, a twoja umowa nie zawiera żadnych modyfikacji w tym zakresie, majątkowe prawa autorskie przysługują od razu pracodawcy, a twoje wynagrodzenie będzie już wynagrodzeniem za pracę i jako takie będzie wchodziło w skład majątku wspólnego.
Twoje osobiste prawa autorskie do utworu (czyli np. prawo do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem, do uznawania cię za autora utworu) nie wchodzą do wspólności majątkowej małżeńskiej. Jak sama nazwa wskazuje, wspólność ta dotyczy majątku, a te prawa to prawa niemajątkowe, które są niezbywalne i mogą przysługiwać tylko tobie. Nie jest to jednoznaczne, ale moim zdaniem kwota uzyskana za niewykonywanie osobistych praw autorskich będzie wchodziła w skład majątku wspólnego, jako pożytek z osobistych praw autorskich.
Inne ustroje majątkowe
Załóżmy, że z jakichś przyczyn chcesz jednak małżonka wprowadzić w strukturę własności majątkowych praw autorskich do swojego utworu. Sposobów jest sporo.
Pierwszy z nich to darowizna udziału w poszczególnych utworach do majątku osobistego małżonka – musicie ją zawrzeć w formie zwykłej pisemnej. Stajecie się wtedy współwłaścicielami w częściach ułamkowych (np. po 1/2 ). Druga metoda to darowizna do majątku wspólnego majątkowego prawa autorskiego. W takiej sytuacji konkretne prawo do utworu staje się waszym majątkiem wspólnym. PAMIĘTAJ O POWSTAŁYM OBOWIĄZKU PODATKOWYM. Trzecia metoda to rozciągnięcie majątkowej wspólności ustawowej na całą kategorię majątkową, jaką są majątkowe prawa autorskie – od tej pory wszystkie utwory stworzone przez ciebie będą objęte majątkowym ustrojem małżeńskim. W przypadku manipulowania waszymi majątkami proponuję udać się do notariusza, który sporządzi wam taką umowę i zapewni jej wysoki standard pewności.
Intercyza kojarzy się wszystkim z całkowitą rozdzielnością majątkową. Zawierając u notariusza taką umowę, nie trzeba całkowicie wyłączać wspólności majątkowej, lecz można ją też ograniczyć (np. tak, że w skład majątku wspólnego nie wchodzą dochody pochodzące z eksploatacji autorskich praw majątkowych związanych z twórczością małżonków). Wtedy dochody z udzielonych przez ciebie licencji będą wchodzić do twojego majątku osobistego.
Dziedziczenie majątkowych praw autorskich
Losy autorskich prawem majątkowych po śmierci autora zasługują na odrębny wpis. Tutaj zaznaczę tylko, że prawa te podlegają dziedziczeniu na zasadach ogólnych (z drobnymi modyfikacjami). Twoi spadkobiercy przez 70 lat od twojej śmierci będą mogli czerpać dochody z eksploatacji Twoich utworów czy też rozporządzać nimi. Warto przy okazji wspomnieć, że majątkowe prawa autorskie mogą być przedmiotem zapisu windykacyjnego, czyli możesz w testamencie rozdysponować konkretnymi prawami do konkretnych utworów (np. wskazując, że tylko twoja siostra ma prawo do wyrażania zgody na wykorzystywanie twojego utworu w reklamach). Taki zapis może być zawarty tylko w testamencie, sporządzonym przez notariusza. Koszt to 200 zł plus VAT i dodatkowo (co moim zdaniem się opłaca) za 5 zł możesz zarejestrować testament w systemie rejestracji testamentów NRT. Taka rejestracja gwarantuje ci, że informacje o istnieniu (ale niestety już nie o nie treści) testamentu nie zaginie i nie będzie sporu co do sposobu dziedziczenia po tobie.
Prezentowane przez nas materiały nie stanowią porad prawnych i mają charakter informacyjny. Jeśli jesteś zainteresowany uzyskaniem porady prawnej w kwestii dotyczącej praw autorskich, zapraszamy do kontaktu z nami.
Adwokat Wojciech Sosnowski
Niebieski plik wektorowy utworzone przez vectorjuice - pl.freepik.com