Pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe (z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą) na podstawie Kodeksu pracy przysługują uprawnienia w postaci urlopu szkoleniowego i zwolnienia z całości lub części dnia pracy na czas niezbędny, by punktualnie przybyć na obowiązkowe zajęcia oraz na czas ich trwania. Niezależnie od tego pracodawca może (choć nie musi) przyznać pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe inne dodatkowe świadczenia, w tym w m.in.: pokryć opłaty za kształcenie.
Czego może żądać pracodawca od pracownika podnoszącego kwalifikacje zawodowe?
✔ Pracodawca ma prawo żądać wyłącznie zwrotu kosztów świadczeń dodatkowych, które faktycznie poniósł w związku z podnoszeniem przez pracownika kwalifikacji zawodowych, czyli np.:
💲 opłat za szkolenie,
💲 kosztów przejazdu do miejsca, w którym odbywa się kurs,
💲 wartości podręczników,
💲 kosztów zakwaterowania.
❌ Nie ma on jednak prawa żądać od pracownika zwrotu kosztów poniesionych z tytułu
wynagrodzenia za urlopy szkoleniowe czy też zwolnienia z dnia pracy (czyli równowartości świadczeń,
które przysługują pracownikowi z mocy prawa).
Wysokość zwrotu kosztów podnoszenia kwalifikacji zawodowych zostanie przez nas omówiona w odrębnym wpisie.
Umowa lojalnościowa
✍🏼📄 Pracodawca i pracownik mogą zawrzeć umowę lojalnościową (inaczej „szkoleniową”), w której określą wzajemne prawa i obowiązki. Na temat tego, jak powinna być skonstruowana taka umowa przygotujemy odrębny wpis, ale już teraz warto podkreślić, że ❗️ nie może ona zawierać postanowień mniej korzystnych dla pracownika niż przepisy rozdziału III Kodeksu pracy (tj. art. 102 – 103(6) Kodeksu pracy). Gdyby okazało się, że w umowie szkoleniowej znajdują się postanowienia mniej korzystne niż wynikające z w/w przepisów Kodeksu pracy, to wiążące dla pracownika i pracodawcy są i tak przepisy wynikające z kodeksu, a nie niezgodne z nimi postanowienia umowne.
👉 Przykład: jeżeli w umowie zostałoby określone, że pracodawcy przysługuje od pracownika zwrot równowartości wynagrodzenia pracownika za okres, gdy przebywał on na urlopie szkoleniowym, to takie postanowienie nie wiązałoby stron, a co za tym idzie pracodawca nie mógłby skutecznie dochodzić tych kosztów na drodze sądowej. Kiedy pracodawca może żądać od pracownika zwrotu kosztów poniesionych z tytułu świadczeń dodatkowych?
Kodeks pracy precyzyjnie określa 4 sytuacje, w których pracodawca ma możliwość żądania od pracownika poniesionych przez siebie kosztów szkoleń. Ma to miejsce, gdy:
1) pracownik bez uzasadnionych przyczyn nie podejmie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo przerwie ich podnoszenie
✔ Przykład: gdy pracownik bez powodu nie stawił się na szkoleniu albo nie przystąpił do egzaminu, którego zdanie jest warunkiem zaliczenia etapu kursu i dalszego kształcenia.
❌ Pracodawca nie będzie mógł jednak żądać zwrotu kosztów, gdy niestawiennictwo pracownika na zajęciach nastąpi z przyczyn losowych (np. gdy pracownik nie może pojawić się na zajęciach wskutek wypadku komunikacyjnego i złamania nogi lub odbywanej kwarantanny albo ze względu na nagłą chorobę dziecka pracownika, którym ten musi się opiekować, bo nie ma możliwości powierzenia tej opieki na czas szkolenia innej osobie), a także w przypadku obiektywnego braku możliwości ukończenia szkolenia (np. wskutek zamknięcia kierunku studiów, likwidacji podmiotu, który organizował szkolenie); 2) pracodawca rozwiąże z pracownikiem stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika w trakcie szkolenia lub przed upływem terminu „odpracowania” przez pracownika nauki
🔴 Uwaga! Okres, na który pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania w zatrudnieniu po ukończeniu podnoszenia kwalifikacji zawodowych (okres odpracowania) wynosi maksymalnie 3 lata.
✔ Przykład: Pracodawca i pracownik określili w umowie lojalnościowej, że okres odpracowania wynosi 2 lata. Pracownik zatrudniony na stanowisku kierowcy zawodowego utracił uprawnienia do kierowania pojazdem wskutek popełnionego przestępstwa. Utrata uprawnień nastąpiła rok po odbyciu opłaconego przez pracodawcę kursu. Pracodawca rozwiązał z pracownikiem umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika i ma prawo żądać zwrotu kosztów poniesionych w związku z podnoszeniem przez pracownika kwalifikacji zawodowych.
❌ Jeśli pracodawca rozwiąże z pracownikiem umowę o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika 5 lat po zakończeniu szkolenia, to nie ma prawa żądać od pracownika zwrotu kosztów poniesionych z tytułu szkolenia (minął już bowiem okres odpracowania, który może maksymalnie wynosić 3 lata). 3) pracownik rozwiąże stosunek pracy za wypowiedzeniem w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo okresu odpracowania
🔴 Uwaga! Przepis ten nie ma zastosowania do sytuacji, gdy do wypowiedzenia umowy o pracę przez pracownika dojdzie wskutek doznanego przez pracownika mobbingu.
✔Przykład: Jeżeli pracodawca i pracownik określili w umowie szkoleniowej, że okres odpracowania nauki wynosi 3 lata od zakończenia szkolenia, zaś pracownik wypowie umowę o pracę na rok po ukończeniu szkolenia (i nie dokona tego z powodu doznania mobbingu), to pracodawca może żądać od pracownika zwrotu kosztów szkolenia.
❌Tak samo jak w punkcie 2, jeżeli pracownik wypowie umowę o pracę po upływie okresu odpracowania nauki (np. 4 lata po zakończeniu szkolenia), to pracodawca nie ma prawa żądać zwrotu kosztów związanych z podnoszeniem przez pracownika kwalifikacji zawodowych. 4) pracownik w trakcie podnoszenia kwalifikacji zawodowych albo trwania okresu odpracowania nauki rozwiąże z pracodawcą umowę bez wypowiedzenia na podstawie art. 55 Kodeksu pracy lub art. 94(3) Kodeksu pracy, pomimo niezaistnienia przyczyn określonych w tych przepisach
✔Przykład: Pracownik żąda przeniesienia go na inne stanowisko, twierdząc, że obecne praca źle wpływa na jego stan zdrowia. Pracodawca nie przenosi pracownika do innej pracy, w związku tym, że nie otrzymał orzeczenia lekarskiego stwierdzającego szkodliwy wpływ wykonywanej pracy na zdrowie pracownika. Pracownik rozwiązuje umowę o pracę bez wypowiedzenia, powołując się na art. 55 § 1 Kodeksu pracy, pomimo niezaistnienia podstaw do rozwiązania umowy o pracę w tymtrybie (brak orzeczenia lekarskiego). W takiej sytuacji pracodawca ma prawo żądania zwrotu kosztów poniesionych na podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracownika.
✔Przykład: Pracodawca opóźnił się 1 dzień z wypłatą pracownikowi wynagrodzenia. Pracownik rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia, jako podstawę wskazując ciężkie naruszenie przez pracodawcę podstawowych obowiązków wobec pracownika. Sąd uznał, że pracodawca naruszył obowiązku względem pracownika, ale w związku z tym, że opóźnienie w wypłacie było krótkotrwałe i jednorazowe, to naruszenie to nie jest ciężkie. W takiej sytuacji pracodawca ma prawo żądania zwrotu kosztów poniesionych na podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracownika.
✔ Przykład: Pracownik rozwiązał umowę o pracę bez wypowiedzenia, powołując się na mobbing, w sytuacji gdy nie był mobbowany. Wówczas także pracodawca ma prawo żądania zwrotu kosztów poniesionych na podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracownika. Kiedy pracodawca nie ma prawa żądania zwrotu kosztów poniesionych w związku ze szkoleniem pracownika?
❗️ ❗️ ❗️ Pracodawca może żądać zwrotu kosztów szkolenia wyłącznie w sytuacjach opisanych w art. 103(5) Kodeksu pracy, co oznacza nie może domagać się zwrotu kosztów szkolenia w przypadku zaistnienia innych zdarzeń, które nie zostały tam wymienione, czyli np. gdy:
👉 w trakcie okresu odpracowania pracownik i pracodawca rozwiążą umowę o pracę za porozumieniem stron,
👉 w trakcie okresu odpracowania pracodawca rozwiąże z pracownikiem umowę o pracę za wypowiedzeniem (w tym nawet gdy dojdzie do tego z winy pracownika),
👉 w trakcie okresu odpracowania pracodawca rozwiąże umowę o pracę bez wypowiedzenia, ale bez winy pracownika,
👉 upłynie termin, na jaki została zawarta terminowa umowa o pracę (np. umowa o pracę została zawarta na 1 rok, a strony określiły w umowie lojalnościowej, że okres odpracowania wynosi 2 lata – w takiej sytuacji, jeśli pracownik nie zdecyduje się na przedłużenie umowy o pracę, pracodawca nie ma prawa żądać od pracownika zwrotu kosztów szkolenia).
Jeśli masz jeszcze jakieś pytania albo chciałbyś powierzyć nam sprawę z zakresu omawianej tematyki zapraszamy do kontaktu z nami.
Radca prawny Klaudia Sosnowska